Bennu asteroidi namunalarida shakar, “rezina” va oʻta yangi yulduz changi aniqlandi

2023-yilda OSIRIS-REx missiyasi tomonidan Yerga olib kelingan Bennu asteroidi namunalari ilmiy jamoatchilikni hanuzgacha hayratga solmoqda. Nature Geoscience va Nature Astronomy jurnallarida chop etilgan uchta tadqiqotda keltirilgan yangi kashfiyotlar Quyosh tizimining kelib chiqishi va hayotning kimyoviy asoslarini yaxshiroq tushunishga yordam beradi. 

Asteroid moddalari tarkibida ilk bor biologik ahamiyatga ega shakarlar, rezinaga oʻxshash gʻayrioddiy organik modda hamda oʻta yangi yulduz portlashi qoldiqlari boʻlgan changning kutilganidan ancha koʻp miqdori aniqlandi.

Olingan maʼlumotlar shuni koʻrsatadiki, murakkab organik birikmalar va qadimiy yulduz moddalari Quyosh tizimi shakllangan ibtidoiy tumanlikdayoq keng tarqalgan boʻlib, bu sayyoralarda hayot paydo boʻlishi uchun qulay kimyoviy asos yaratgan boʻlishi mumkin. Birinchi tadqiqotda Toxoku universitetidan Yosixiro Furukava rahbarligidagi xalqaro olimlar guruhi Bennu moddasi tarkibida besh va olti uglerod atomiga ega boʻlgan shakarlarni aniqladi. Jumladan, RNKning asosiy tarkibiy qismi boʻlgan riboza, shuningdek, Yerdan tashqari materiallarni oʻrganish tarixida ilk bor — glyukoza topildi. 

Bu molekulalar oʻz-oʻzidan hayot mavjudligini isbotlamaydi, ammo Yer biologiyasining ayrim asosiy “qurilish bloklari” Quyosh tizimining ibtidoiy obyektlarida mavjud boʻlganini koʻrsatadi. Ilgari aniqlangan aminokislotalar, nukleobazalar (azotli asoslar) va karbon kislotalari bilan birgalikda bu topilmalar murakkab biologik molekulalar shakllanishi uchun zarur boʻlgan koʻplab ingrediyentlar sayyoralar paydo boʻlishidan ancha oldin mavjud boʻlgan, degan gipotezani mustahkamlaydi.

Ikkinchi tadqiqotda NASAdan Skott Sandford va Kaliforniya universiteti (Berkli)dan Zak Geynsford rahbarligidagi guruh namunalarda ilgari nomaʼlum boʻlgan organik materialni aniqladi. Bu kislorod va azotga boy, egiluvchan polimer modda boʻlib, xususiyatlari jihatidan rezina yoki ibtidoiy plastikni eslatadi. Ilgʻor mikroskopiya va spektroskopiya usullaridan foydalangan holda olimlar ushbu material asteroid tarixining ilk bosqichlarida polimerlanish jarayoni natijasida hosil boʻlganini aniqlashdi.

Ushbu namunalarni yanada chuqur oʻrganish aniqlangan organik birikmalarning tabiati va ularning Quyosh tizimida qanday tarqalganini yaxshiroq tushunish imkonini beradi. 

Shu bois, Yerdan tashqari moddalarni olib kelishga qaratilgan missiyalar planetologiya, astrobiokimyo va kosmologiya uchun beqiyos ahamiyatga ega hisoblanadi.